ЛИТЕРАТУРНАЯ ГОСТИНАЯ
ԼԱՈՒՐԱԲԱԼՅԱՆ ЛАУРА БАЛЯН
Читать поэзию в переводе- все ровно, что целовать женщину через вуаль.
Джейкобс, Джозеф [(1846-1916),
английский фольклорист и историк]
Но тем не менее…
Կարդալ պոեզիա թարգմանությամբ, նույնն է, ինչ համբուրել կնոջը քողի վրայից:
Ջոզեֆ Ջեյկոբս [(1846-1916),
անգլիացի բանահյուսաբան- բանագետ և պատմաբան]
Բայց այնուամենայնիվ…
АЛЕКСАНДР СЕРГЕЕВИЧ ПУШКИН ԱԼԵՔՍԱՆԴՐ ՍԵՐԳԵԵՎԻՉ ՊՈՒՇԿԻՆ
(1799-1837)
ПОЭТУ
Сонет
Поэт! не дорожи любовию народной.
Восторженных похвал пройдет минутный шум;
Услышишь суд глупца и смех толпы холодной:
Но ты останься тверд, спокоен и угрюм.
Ты царь: живи один. Дорогою свободной
Иди, куда влечет тебя свободный ум,
Усовершенствуя плоды любимых дум,
Не требуя наград за подвиг благородный.
Они в самом тебе. Ты сам свой высший суд;
Всех строже оценить умеешь ты свой труд.
Ты им доволен ли, взыскательный художник?
Доволен? Так пускай толпа его бранит
И плюет на алтарь, где твой огонь горит,
И в детской резвости колеблет твой треножник.
ՊՈԵՏԻՆ
Սոնետ
Պոետ, այնքան էլ թանկ մի գնահատիր սերը ժողովրդի
Մի պահ հիացքի և դրվատանքի աղմուկ է, կանցնի,
Կլսես դու դեռ հիմարի դատը և սառն ամբոխի ծիծաղն այլևայլ,
Բայց դու պինդ մնա, հանդարտ ու մռայլ:
Դու թագավոր ես, ապրիր դու մենակ և գնա ազատ քո ճանապարհով,
Դեպ ուր ձգտում է քո միտքը ազատ,
Պարգևիր մարդկանց մտքերիդ անգին սուրբ պտուղները,
Չպահանջելով սակայն դու պարգև ազնիվ, վեհանձն սխրանքիդ համար:
Նրանք բոլորը քո մեջ են: Դու ես
Նրանց գերագույն դատ-դատարանը, դատաքննանքը
Եվ բոլորից խիստ, խիստ ու անաչառ, դու կգնահատես քո աշխատանքը,
Ասա, դու գո±հ ես, գոնե նրանից, դու խստապահանջ մեծ արվեստագետ:
Եթե դու գոհ ես, թող որ ամբոխը նրան հայհոյի,
Թքի կրակին քո զոհարանի,
Եվ թող երերա սեղանը, կայտառ մանկան աշխույժով, քո եռոտանի:
ЗАКЛИНАНИЕ
О, если правда, что в ночи,
Когда покоятся живые
И с неба лунные лучи
Скользят на камни гробовые,
О, если правда, что тогда
Пустеют тихие могилы,—
Я тень зову, я жду Леилы:
Ко мне, мой друг, сюда, сюда!
Явись, возлюбленная тень,
Как ты была перед разлукой,
Бледна, хладна, как зимний день,
Искажена последней мукой.
Приди, как дальная звезда,
Как легкий звук иль дуновенье,
Иль как ужасное виденье,
Мне всё равно: сюда, сюда!..
Зову тебя не для того,
Чтоб укорять людей, чья злоба
Убила друга моего,
Иль чтоб изведать тайны гроба,
Не для того, что иногда
Сомненьем мучусь… но, тоскуя,
Хочу сказать, что всё люблю я,
Что всё я твой: сюда, сюда!
ԿԱԽԱՐԴԱՆՔ
Օ՜, եթե ճիշտ է, որ գիշերները,
Երբ որ քնած են լինում ողջերը
Եվ երկնից լուսնի ճառագայթները
Սահում են շիրմաքարերի վրա,
Օ՜, եթե ճիշտ է, թող որ այդ դեպքում
Դատարկվեն խաղաղ գերեզմանները,-
Սպասում եմ ես, ես իմ Լեյլիին և կանչո՜ւմ ստվեր`
Ինձ մոտ արի դու, ընկեր իմ, այստեղ:
Հայտնվիր դու ինձ սիրելի ստվեր,
Այնպես, ինչպես դու եղել ես վերջին հրաժեշտից առաջ`
Գունատ ու սառը, ինչպես ձմռան օր
Եվ աղավաղված հոգևարքից ու վերջին տանջանքից:
Մոտեցիր ինչպես հեռավոր աստղ,
Ինչպես հովի շունչ, ինչպես թեթև ձայն,
Կամ սարսափելի տեսիլք-ուրվական,
Ինձ համար մեկ է, այստեղ արի դու, այստե՜ղ եմ, ես կամ:
Ես քեզ կանչում եմ ոչ նրա համար,
Որ հանդիմանեմ նրանց, ում ոխն է
Քեզ բերել այստեղ` սառը գերեզման,
Կամ սառնահամը փորձեմ ես շիրմաց,
Ոչ նրա համար, որ երբեմն ես
Տանջվում եմ մաշող իմ կասկածներից…
Այլ կարոտելով ուզում եմ ասել,
Որ սիրում եմ քեզ,
Որ քոնն եմ միայն ես ամբողջապես,
Այստե՜ղ արի դու, այստե՜ղ եմ, այստե՜ղ:
К***
Я помню чудное мгновенье:
Передо мной явилась ты,
Как мимолетное виденье,
Как гений чистой красоты.
В томленьях грусти безнадежной,
В тревогах шумной суеты,
Звучал мне долго голос нежный
И снились милые черты.
Шли годы. Бурь порыв мятежный
Рассеял прежние мечты,
И я забыл твой голос нежный,
Твои небесные черты.
В глуши, во мраке заточенья
Тянулись тихо дни мои
Без божества, без вдохновенья,
Без слез, без жизни, без любви.
Душе настало пробужденье:
И вот опять явилась ты,
Как мимолетное виденье,
Как гений чистой красоты.
И сердце бьется в упоенье,
И для него воскресли вновь
И божество, и вдохновенье,
И жизнь, и слезы, и любовь.
***
Հրաշք պահ էր անմահության,
Երբ դու հանկարծ հայտնվեցիր,
Ինչպես սեսիլք մի հպանցիկ,
Ինչպես հանճար գեղեցկության:
Տագնապի մեջ աղմկարար ունայնության,
Հուսահատված ու տանջահար,
Դեռ հնչում էր ականջիս մեջ մեղմիկ մի ձայն,
Երազիս մեջ այցելում էր ինձ տեսության:
Անցան տարիները. Պոռթկուն
Խռովահույզ բուքը ցրեց երազները իմ աննկուն,
Մոռացա քո ձայնը մեղմիկ, վաղնջական
Եվ պատկերը քո երկնային, անիրական:
Խավարի մեջ ամայի ու մեկուսացած
Լուռ ձգվեցին իմ օրերը անշնչացած՝
Աններշնչանք, առանց աստված,
Առանց արցունք, անսեր, անկյանք:
Եվ դու նորեն հայտնվեցիր,
Հոգուս տիրեց նոր արթնացում,
Ինչպես կարճատև մի տեսիլք,
Ինչպես մաքուր գեղեցկություն:
Սիրտս զարկեց արբեցումով,
Վերածնվեց նորից աստված,
Վերածնվեց սեր ու արցունք,
Կյանք ու արև ու ներշնչանք:
АНДРЕЙ БЕЛЫЙ ԱՆԴՐԵՅ ԲԵԼԻՅ
(1880-1934)
АРЕСТАНТЫ
В. П. Поливанову
Много, брат, перенесли
На веку с тобою бурь мы.
Помнишь — в город нас свезли.
Под конвоем гнали в тюрьмы.
Била ливнем нас гроза:
И одежда перемокла.
Шел ты, в даль вперив глаза,
Неподвижные, как стекла.
Заковали ноги вам
В цели.
Вспоминали по утрам
Степи.
За решеткой в голубом
Быстро ласточки скользили.
Коротал я время сном
В желтых клубах душной пыли.
Ты не раз меня будил.
Приносил нам сторож водки.
Тихий вечер золотил
Окон ржавые решетки.
Как с убийцей, с босяком,
С вором
Распевали вечерком
Хором.
Здесь, на воле, меж степей
Вспомним душные палаты,
Неумолчный лязг цепей,
Наши серые халаты.
Не кручинься, брат, о том,
Что морщины лоб изрыли.
Все забудем: отдохнем —
Здесь, в волнах седой ковыли.
ԿԱԼԱՆԱՎՈՐՆԵՐԸ
Վ. Պ. Պոլիվանովին
Քեզ հետ միասին, եղբայրս,
Շատ փոթորիկ մեզ հետ բերինք այս նոր դարը:
Հիշո՞ւմ ես, երբ քաղաք տարան:
Եվ կոնվոյի [1] հսկողությամբ, բիրտ, քշեցին մեզ բանտերը:
Ճանապարհին ամպրոպ, հեղեղ.
Թաց էին մեր հագուստները:
Գնում էիր դու աչքերդ հառած հեռուն,
Ապակու պես անկենդան էր քո աչքերը:
Շղթայված էր մեր ոտքերը:
Առավոտները երկուսով
Հիշում էինք ու երազում
Հայրենի տափաստանները:
Ներս էր թռչում ծիծեռնակը
Կապույտ վանդակի արանքից,
Ես քնելով էի կարճում ժամանակը,
Շնչում փոշու հեղձուկ օդից:
Հաճախ էիր առավոտներն ինձ արթնացնում,
Երբ օղի էր բերում օրվա պահապանը,
Խաղաղ երեկոն էր դանդաղ ոսկեզօծում
Մեր ժանգապատ վանդակների պատուհանը:
Երգում էինք երեկոները միասին
Մարդասպանի, գողերի հետ և բոսյակի:
Այստեղ, հիմա, ազատության մեջ, լայնարձակ տափաստանում
Չենք մոռանում հեղձուկ օդը պալատների,
Անլռելի զրնգոցը շղթաների
Եվ գորշավուն խալաթները:
Մի վշտանա եղբայրս, որ
Կնճիռները ակոսել են քո ճակատը:
Եկ չհիշենք, հանգստանանք,
Փետրախոտի բույրը շնչենք, հեղձուկ օդը եկ մոռանանք:
ВОСПОМИНАНИЕ
Декабрь… Сугробы на дворе…
Я помню вас и ваши речи;
Я помню в снежном серебре
Стыдливо дрогнувшие плечи.
В марсельских белых кружевах
Вы замечтались у портьеры:
Кругом на низеньких софах
Почтительные кавалеры.
Лакей разносит пряный чай…
Играет кто-то на рояли…
Но бросили вы невзначай
Мне взгляд, исполненный печали.
И мягко вытянулись, — вся
Воображенье, вдохновенье, —
В моих мечтаньях воскреся
Невыразимые томленья;
И чистая меж нами связь
Под звуки гайдновских мелодий
Рождалась… Но ваш муж, косясь,
Свой бакен теребил в проходе…
Один — в потоке снеговом…
Но реет над душою бедной
Воспоминание о том,
Что пролетело так бесследно.
ՀԻՇՈՂՈՒԹՅՈՒՆ
Դեկտեմբեր է… դրսում ձյուն է…
Հիշում եմ քեզ, քո խոսքերը,
Արծաթափայլ ձյունը, մեկ էլ
Ամաչելուց ու մրսելուց դողդողացող քո ուսերը:
Դու, մարսելյան ժանյակի մեջ, ծանր վարագույրի կողքին,
Տրվել էիր երազանքին,
Իսկ քո շուրջը՝ բազմոց-ցածրադիր օթոցներ,
Բազմած էին մեծարգո շատ սիրարկուներ:
Լակեյը թեյ էր բաժանում համեմունքով…
Ինչ-որ մեկը նվագում էր դաշնամուրով…
Մի հայացք էր, որ նետեցիր պատահաբար դու ինձ վրա,
Լցված թախծով, տխրությամբ ու անրջանքով:
Եվ մեղմությամբ ձգվեցիր ինձ,
Ողջը երևակայություն էր ու ներշնչանք,
Եվ իմ մեռած երազներում կրկին հարություն առավ մի,
Դառն ու քաղցր, անասելի մի տառապանք:
Մեր մեջ եղած մաքուր կապը,
Գալդյան մեղեդին ու ծնվեց…
Բայց այդ պահին ամուսնյակդ…
Հանկարծ միրուքը շոշափեց:
……………………………………………….
Կանգնել էի մենակ ձյունի հեղեղի տակ,
Ասես ոտքիս տակն անհատակ…
Թռավ անհետ մանուկ սերս անբուժելի…
Թևածում է իմ խեղճ հոգուն հիշողությունն անդառնալի:
ПОЛЕВОЙ ПРОРОК
Средь каменьев меня затерзали:
Затерзали пророка полей.
Я на кость — полевые скрижали —
Проливаю цветочный елей.
Облечен в лошадиную кожу,
Песью челюсть воздев на чело,
Ликованьем окрестность встревожу,—
Как прошло: всё прошло — отошло.
Разразитесь, призывные трубы,
Над раздольем осенних полей!
В хмурый сумрак оскалены зубы
Величавой короны моей.
Поле — дом мой. Песок — мое ложе.
Полог — дым росянистых полян.
Загорбатится с палкой прохожий —
Приседаю покорно в бурьян.
Ныне, странники, с вами я: скоро ж
Дымным дымом от вас пронесусь —
Я — просторов рыдающих сторож,
Исходивший великую Русь.
ԴԱՇՏԵՐԻ ՄԱՐԳԱՐԵՆ
Վ. Վ. Վլադիմիրովին
Քարերի միջև ինձ հոշոտեցին,
Դաշտերի մարգարեին հոշեցին,
Ես ոսկրի վրա, որպես թե դաշտի
Հուշատախտակի սրբազան գրեր,
Հեղեղում եմ եղևնու ծաղիկներ:
Ձիու կաշին եմ հագուստ դարձրել,
Ճակատիս դրել ծնոտ շնային [2],
Ցնծությամբ շրջակայքը տագնապել,
Ավաղ, տվել եմ բոլորն անցյալին:
Պոռթկացեք զորակոչային փողեր
Լայնարձակ իմ տուն-դաշտերի վրա,
Իսկ խոժոռադեմ աղջամուղջն է իր երախը բացել,
Ատամներն իր իմ թագի մեծության:
Դաշտը իմ տունն է, ավազը՝ մահիճ,
Իսկ առագաստս
մշուշն է, ցողից ծնված դաշտերի,
Հենց երևում է կոր, ձեռնափայտով անցորդ մի,
Իսկույն
Պպզում եմ խոտի-տատասկների մեջ,
Հլու-հնազանդ մոլախոտերին:
Այժմ ձեզ հետ եմ, թափառականներ,
Սակայն ծխի պես՝ պարուրված համակ,
Ես՝ տարածքների ողբացող պահակ,
Քայլած ու անցած ողջ Ռուսիայով մեծ:
АННА АХМАТОВА ԱՆՆԱԱԽՄԱՏՈՎԱ
(1889-1987)
УЕДИНЕНИЕ
Так много камней брошено в меня,
Что ни один из них уже не страшен,
И стройной башней стала западня,
Высокою среди высоких башен.
Строителей ее благодарю,
Пусть их забота и печаль минует.
Отсюда раньше вижу я зарю,
Здесь солнца луч последний торжествует.
И часто в окна комнаты моей
Влетают ветры северных морей,
И голубь ест из рук моих пшеницу…
А не дописанную мной страницу —
Божественно спокойна и легка,
Допишет Музы смуглая рука.
ՄԵԿՈՒՍԱՑՈՒՄ
Այնքան քարեր են ինձ վրա նետել,
Որ էլ ոչ մեկից ես չեմ վախենում,
Աշտարակներից ամենաբարձրն ինձ բաժին ընկել
Եվ կուռ ամրոցն ինձ ծուղակ է դարձել:
Օրհնում եմ նրա շինարարներին՝
Թող նրանց հոգս ու տխրությունն անցնի,
Այստեղից տեսնում եմ ես այգաբացը
Եվ ճառագայթը արևի վերջին:
Հաճախ հյուսիսի ծովերի քամին
Ներս է սողոսկում իմ պատուհանից
Եվ խաղաղ, հանգիստ ուտում աղավնին
Ձեռքիս դուրս պարզած ափի ցորենից:
…………………………………………………………….
Իսկ իմ անավարտ էջը կավարտի
Թեթև, թխաթույր ձեռքը մուսայի:
ЛЮБОВЬ
То змейкой, свернувшись клубком,
У самого сердца колдует,
То целые дни голубком
На белом окошке воркует,
То в инее ярком блестнет,
Почудится в дреме левкоя…
Но верно и тайно ведет
От радости и от покоя.
Умеет так сладко рыдать
В молитве тоскующей скрипки,
И страшно ее угадать
В еще незнакомой улыбке.
ՍԵՐԸ
Մերթ օձի պես կծիկ դարձած
Սրտին մոտիկ կախարդում է,
Մերթ աղավնու նման ճերմակ
Պատուհանում ղունղունում է:
Մերթ հայտնվում եղյամի մեջ ու փայլում է,
Մերթ կարծես թե շողավարդ է իջած երկնից,
Մեզնից անտես մեր հանգիստը խռովում է
Ու մեզ զրկում խնդությունից:
Նա կարող է բարձրաձայն լալ
Կարոտակեզ աղոթքի մեջ մեր ջութակի,
Երբ դեռ անգամ չի կռահել, որ դա սեր է
Ժպիտի մեջ անծանոթի:
****
Слаб голос мой, но воля не слабеет,
Мне даже легче стало без любви.
Высоко небо, горный ветер веет
И непорочны помыслы мои.
Ушла к другим бессонница-сиделка,
Я не томлюсь над серою золой,
И башенных часов кривая стрелка
Смертельной мне не кажется стрелой.
Как прошлое над сердцем власть теряет!
Освобожденье близко. Все прощу.
Следя, как луч взбегает и сбегает
По влажному весеннему плющу.
***
Ձայնս թուլացել, սակայն իմ կամքը դեռ չի թուլացել,
Նույնիսկ թեթև եմ զգում առանց սեր:
Բարձր երկինք է, փչում է հովը՝ լեռնային քամին,
Եվ անապական ու անարատ են դարձել մտքերն իմ:
Հավաքվեց գնաց ուրիշ մեկի մոտ անքուն տածուհին,
Էլ չեմ տանջվում ես նայելով մարած կրակից հետո գոյացած մոխրին,
Եվ աշտարակի մեծ ժամացույցի անքուն սլաքը
Էլ չեմ ընդունում որպես մահաբեր նետի սլացքը:
Անցյալն այլևս չի կարող իշխել մեր սրտի վրա,
Ազատությունը մոտ է: Ներում եմ
Բռնած արևի շողը, որ վազում վեր է բարձրանում
Եվ իջնում գարնան բաղեղի վրա:
ОСИП МАНДЕЛЬШТАМ ՕՍԻՊ ՄԱՆԴԵԼՇՏԱՄ
(1891-1938)
****
Я наравне с другими
Хочу тебе служить,
От ревности сухими
Губами ворожить.
Не утоляет слово
Мне пересохших уст,
И без тебя мне снова
Дремучий воздух пуст.
Я больше не ревную,
Но я тебя хочу,
И сам себя несу я,
Как жертву, палачу.
Тебя не назову я
Ни радость, ни любовь.
На дикую, чужую
Мне подменили кровь.
Еще одно мгновенье,
И я скажу тебе:
Не радость, а мученье
Я нахожу в тебе.
И, словно преступленье,
Меня к тебе влечет
Искусанный в смятеньи
Вишневый нежный рот.
Вернись ко мне скорее,
Мне страшно без тебя,
Я никогда сильнее
Не чувствовал тебя,
И все, чего хочу я,
Я вижу наяву.
Я больше не ревную,
Но я тебя зову.
***
Բոլորի պես ու հավասար
Ես ուզում եմ քեզ ծառայել,
Խանդից չորացած շուրթերով
Քեզ հմայել:
Բառը չի հոգնում
Բերանում իմ չորացած,
Եվ առանց քեզ ինձ նորից է
Օդը թվում անթթվածին ու դատարկված:
Էլ չեմ խանդում,
Բայց տենչում եմ ես քեզ նորից,
Եվ տանում եմ ես ինքս ինձ,
Ինչպես զոհը տանեն դահճին:
Ես չեմ կոչում այս ամենը
Ոչ խնդություն և ոչ էլ սեր:
Ասես փոխել իմ արյունը
Ինձանից են ինձ օտարել:
Եվ մի պահ էլ,
Ու քեզ կասեմ.
Ո’չ խնդություն,
Այլ տանջանք եմ քո մեջ տեսել:
Եվ, ինչպես հանցագործություն,
Ինձ քեզ մոտ է քաշում նորից
Բալի գույնի բերանդ նուրբ,
Շուրթդ կծած շփոթմունքից:
Շուտ արի դու քանի ուշ չէ,
Ես սարսափում եմ առանց քեզ,
Այսպես ուժգին չեմ զգացել
Քո կարիքը ես երբևէ,
Այս ամենը ինչ տենչում եմ,
Արդ տեսնում եմ ես արթմնի:
Էլ չեմ խանդում, դու տեսնում ես,
Բայց կանչում եմ՝ արի, արի:
РАКОВИНА
Быть может, я тебе не нужен,
Ночь; из пучины мировой,
Как раковина без жемчужин,
Я выброшен на берег твой.
Ты равнодушно волны пенишь
И несговорчиво поешь,
Но ты полюбишь, ты оценишь
Ненужной раковины ложь.
Ты на песок с ней рядом ляжешь,
Оденешь ризою своей,
Ты неразрывно с нею свяжешь
Огромный колокол зыбей,
И хрупкой раковины стены,
Как нежилого сердца дом,
Наполнишь шепотами пены,
Туманом, ветром и дождем…
ԽԵՑԻ
Գիշեր. ծովի խորխորատից
Ինչպես խեցի անմարգարիտ,
Ես քո ափն եմ նետված,
Գուցե անպետքացած:
Դու անտարբեր ալիքներդ փրփրում ես
Ու կամակոր, համառ երգում,
Բայց այդ անպետք խեցու սուտը դու սիրում ես
Եվ դեռ նրան գնահատում:
Դու նրա հետ ավազի վրա պառկում ես,
Հագցնում ես շուրջառը քո,
Ու նրա հետ անխզելի դու կապում ես
Հսկա սուզազանգը ծովի ալեծածան քո ծփանքով:
Եվ խեցու փխրուն պատերը
Ինչպես լքված տան շեմերը,
Լցնում փրփուրի շշուկով,
Քամով, անձրևով, մշուշով:
****
Нет, никогда, ничей я не был современник,
Мне не с руки почет такой.
О, как противен мне какой-то соименник,
То был не я, то был другой.
Два сонных яблока у века-властелина
И глиняный прекрасный рот,
Но к млеющей руке стареющего сына
Он, умирая, припадет.
Я с веком поднимал болезненные веки —
Два сонных яблока больших,
И мне гремучие рассказывали реки
Ход воспаленных тяжб людских.
Сто лет тому назад подушками белела
Складная легкая постель,
И странно вытянулось глиняное тело,-
Кончался века первый хмель.
Среди скрипучего похода мирового —
Какая легкая кровать!
Ну что же, если нам не выковать другого,
Давайте с веком вековать.
И в жаркой комнате, в кибитке и в палатке
Век умирает,- а потом
Два сонных яблока на роговой облатке
Сияют перистым огнем.
***
Չէ, ես չեմ եղել երբեք ոչ մեկին ժամանակակից,
Այդ մեծարումը ինձ չէ վերևից նախախնամված,
Ի՜նչ նողկալի է լինել որևէ անվանի մարդու անվանակիցը,
Դա ես չեմ եղել, դա ուրիշին է եղել սահմանված:
Դար-տիրակալն այս ունի շողշողուն երկու խնձորակ
Եվ մի գեղեցիկ, մի հրաշալի մի կավե բերան,
Բայց նա մեռնում է դանդաղ նվաղուն
Ծերացող որդու ձեռքերի վրա:
Ես բարձրացրի դարի հետ մեկտեղ հիվանդ կոպերն իմ՝
Երկու շողշողուն խնձորակ անքուն,
Եվ ինձ պատմեցին գետերը շաչուն
Մարդկային դատի ընթացքի մասին:
Սրանից հարյուր տարի առաջ էլ եղել է նույնը՝
Բարձերով դարսած թեթև անկողին-արքայությունը
Եվ տարօրինակ ձգվել է նա դեպ կավե մարմինը,
Եվ ավարտվել է դրանով դարի հարբածությունը:
Համաշխարհային ականջ սղոցող այս ընթացքի մեջ
Ինչպիսի՜ թեթև ու ճերմակ մահիճ,
Ու թե չենք կարող փոխել-ստեղծել ոչինչ դարի մեջ,
Եկեք դարի հետ մենք դարատևենք, չմտնենք ճահիճ:
Վրանի մեջ է, թե շոգ սենյակում, թե ծածկասայլակ,
Դարը մեռնում է հենց իրեն հատուկ իր հոգևարքով,
Իսկ իրենց երկու ակնախոռոչում երկու խնձորակ
Անքուն փայլում են, վառվում կրակով:
****
Я пью за военные астры, за все, чем корили меня:
За барскую шубу, за астму, за желчь петербургского дня.
За музыку сосен савойских, полей елисейских бензин,
За розы в кабине ролс-ройса, за масло парижских картин.
Я пью за бискайские волны, за сливок альпийских кувшин,
За рыжую спесь англичанок и дальних колоний хинин,
Я пью, но еще не придумал, из двух выбирая одно:
Душистое асти-спуманте иль папского замка вино…
***
Խմում եմ աստղածաղկի կենացը,
Կենացն ամենի, ինչի համար ինձ դատապարտել են,
Այն պետերբուրգյան օրվա դառնության,
Եվ աղայական մուշտակի, նաև ավաղ, ասթմայի,
Բենզինի, Ելիսևյան Դաշտերի,
Սավոյյան [3] սոճիների սոսափյուն-երաժշտության
Եվ Րոլս-Րոյսի [4] խցիկում վարդի,
Փարիզյան յուղաներկ նկարների:
Կենացը բիսկա-յան [5] ալիքների
Սափորով ալպիական սերուցքի,
Շիկահեր գոռոզ կենացն անգլուհու,
Հեռու քինինի [6] շարասյուների:
Խմում եմ, սակայն դեռ չեմ որոշել,
Թե երկու գինուց ո՞ր մեկը ընտրել՝
Պապի ամրոցի՞ [7] գինու, թե զվարթ աստի-սպումանտե [8]:
МАРИНА ЦВЕТАЕВА ՄԱՐԻՆԱՑՎԵՏԱԵՎԱ
(1892-1941)
***
Моим стихам, написанным так рано,
Что и не знала я, что я — поэт,
Сорвавшимся, как брызги из фонтана,
Как искры из ракет,
Ворвавшимся, как маленькие черти,
В святилище, где сон и фимиам,
Моим стихам о юности и смерти,
— Нечитанным стихам! —
Разбросанным в пыли по магазинам
(Где их никто не брал и не берет!),
Моим стихам, как драгоценным винам,
Настанет свой черед.
****
Ինչպես ցողեր շատրվանից,
Ինչպես կայծեր
Նոր արձակված հրթիռներից,
Վաղ շրջանի իմ գործերին,
Երբ դեռ ինքս էլ չգիտեի, որ պոետ եմ,
Ի’մ բանաստեղծություններին:
Ներխուժելով ինչպես փոքրիկ սատանաներ
Տաճար, որտեղ կնդրուկն անուշ խնկարկում էր,
Պատանության, մահվան մասին գրված, սակայն
Չկարդացված իմ գործերին:
Ցրված փոշոտ խանութներում,
(Որտեղ, ավաղ, ոչ առել են, ոչ էլ կառնեն)
Ի’մ բանաստեղծություններին,
Որոնց, ինչպես հին գինիներ ու թանկացած,
Հերթն էլ կգա դեռ անկասկած:
****
— Москва! — Какой огромный
Странноприимный дом!
Всяк на Руси — бездомный.
Мы все к тебе придём.
Клеймо позорит плечи,
За голенищем нож.
Издалека-далече
Ты всё же позовёшь.
На каторжные клейма,
На всякую болесть —
Младенец Пантелеймон
У нас, целитель, есть.
А вон за тою дверцей,
Куда народ валит, —
Там Иверское сердце
Червонное горит.
И льётся аллилуйя
На смуглые поля.
Я в грудь тебя целую,
Московская земля!
***
Մոսկվա, բոլորս մենք քեզ ենք գալիս,
Մի հսկայական տուն ես, որի մեջ
Ռուսիայի ամեն անտունին կանչում, օթևան տալիս,
Ամեն պանդուխտին հայրենանման քնել ես տալիս:
Կանչում ես Ռուսիայի հեռուներից տուն
Եվ անգամ նրանց, որոնց խարանը
Իր իսկ ուսերին պատվազուրկ անում,
Որոնց կոշիկի սրնքապանում դանակն է փայլում:
Տաժանավորի խարանին, նաև ամեն մի ցավին
Մի բժշկարար՝ Պանտելեյմոն մեր, մանուկ բուժարար:
Իսկ այնտեղ, այնտեղ դռներից այն կողմ,
Ուր ժողովուրդը խուռներամ գալիս,
Իվերյան ոսկի սիրտն է վառվելով
Կամրին տալիս:
Եվ ալելույան լցվում-փռվում է
Ու տարածվում թուխ դաշտերի վրա,
Իսկ ես քո հողի կուրծքն եմ համբուրում
Լսո՜ւմ ես, Մոսկվա:
****
Я — страница твоему перу.
Всё приму. Я белая страница.
Я — хранитель твоему добру:
Возращу и возвращу сторицей.
Я — деревня, чёрная земля.
Ты мне — луч и дождевая влага.
Ты — Господь и Господин, а я —
Чернозём — и белая бумага!
***
Քո գրչի համար ես ճերմակ էջն եմ,
Ընդունում եմ այն, ինչ էլ որ գրես,
Եվ քո բարության պահապանն եմ ես,
Կաճեցնեմ ու կվերադարձնեմ:
Ես ծառ եմ, սև հող,
Դու՝ անձրև, կաթիլ ու արևի շող,
Դու Աստված, դու՝ տեր ամենակարող,
Ես ընդամենը ճերմակ թուղթ, սև հող:
СЕРГЕЙ ЕСЕНИН ՍԵՐԳԵՅԵՍԵՆԻՆ
(1895-1925)
ПИСЬМО МАТЕРИ
Ты жива еще, моя старушка?
Жив и я. Привет тебе, привет!
Пусть струится над твоей избушкой
Тот вечерний несказанный свет.
Пишут мне, что ты, тая тревогу,
Загрустила шибко обо мне,
Что ты часто ходишь на дорогу
В старомодном ветхом шушуне.
И тебе в вечернем синем мраке
Часто видится одно и то ж:
Будто кто-то мне в кабацкой драке
Саданул под сердце финский нож.
Ничего, родная! Успокойся.
Это только тягостная бредь.
Не такой уж горький я пропойца,
Чтоб, тебя не видя, умереть.
Я по-прежнему такой же нежный
И мечтаю только лишь о том,
Чтоб скорее от тоски мятежной
Воротиться в низенький наш дом.
Я вернусь, когда раскинет ветви
По-весеннему наш белый сад.
Только ты меня уж на рассвете
Не буди, как восемь лет назад.
Не буди того, что отмечталось,
Не волнуй того, что не сбылось,—
Слишком раннюю утрату и усталость
Испытать мне в жизни привелось.
И молиться не учи меня. Не надо!
К старому возврата больше нет.
Ты одна мне помощь и отрада,
Ты одна мне несказанный свет.
Так забудь же про свою тревогу,
Не грусти так шибко обо мне.
Не ходи так часто на дорогу
В старомодном ветхом шушуне.
ՆԱՄԱԿ ՄԱՅՐԻԿԻՍ
Դու ո՜ղջ ես, մայր իմ,
Ողջ ես և ողջույն,
Թող քո խրճիթի վրա ծուխի պես
Այն հին օրերի հին վերջալույսը միշտ լինի ծորուն:
Եվ ինձ գրում են, որ դու ինձ համար
Սաստիկ թախծում ես,
Եվ դուրս ես գալիս հաճախ տագնապով,
Գնում ու գալիս քո հին կապայով:
Եվ երեկոյան կապույտ մշուշում
Հաճախ տեսնում են` գնում ես-գալիս,
Ու հենց այդ պահին ասես գինետան մի ծեծկռտուքում
Դանակ են խրում ու սիրտս է լալիս:
Բայց թանկագինս, ունեցիր գորով,
Քանզի բոլորն այս ցնորք է միայն,
Ես առաջվա պես նույն քնքույշ սիրով
Երազում եմ լոկ տուն վերադառնալ:
Ես կգամ գարնան մի լուսաբացի,
Կտեսնեմ այգին մեր ճերմակ ծաղկած,
Միայն թե դու ինձ մի արթնացրու վաղ լուսաբացին,
Որն անում էիր ութ տարի առաջ:
Մի արթնացրու այն, իմ մեջ, ինչը, էլ չեմ երազում,
Մի հիշեցրու չկատարվածը,
Վաղ հասակից է ինձ բաժին ընկել
Ապրած-զգացածն ու կորցրածը:
Եվ մի սովորեցրու դու ինձ աղոթել,
Դառնալ դեպ հինը արդեն չի լինի,
Դու իմ եզակի սփոփանք ու հույս,
Դու իմ եզակի անպատմելի լույս:
Մոռացիր դու քո տագնապի մասին,
Մի թախծիր այդպես սաստիկ իմ մասին,
Մի դուրս գա այդպես հաճախ ճանապարհ,
Քո հին, գունաթափ կապան քո հագին:
***
Пускай ты выпита другим,
Но мне осталось, мне осталось
Твоих волос стеклянный дым
И глаз осенняя усталость.
О, возраст осени! Он мне
Дороже юности и лета.
Ты стала нравиться вдвойне
Воображению поэта.
Я сердцем никогда не лгу
И потому на голос чванства
Бестрепетно сказать могу,
Что я прощаюсь с хулиганством.
Пора расстаться с озорной
И непокорною отвагой.
Уж сердце напилось иной,
Кровь отрезвляющею брагой.
И мне в окошко постучал
Сентябрь багряной веткой ивы,
Чтоб я готов был и встречал
Его приход неприхотливый.
Теперь со многим я мирюсь
Без принужденья, без утраты.
Иною кажется мне Русь,
Иными кладбища и хаты.
Прозрачно я смотрю вокруг
И вижу, там ли, здесь ли, где-то ль,
Что ты одна, сестра и друг,
Могла быть спутницей поэта.
Что я одной тебе бы мог,
Воспитываясь в постоянстве,
Пропеть о сумерках дорог
И уходящем хулиганстве.
***
Թող որ քեզ վաղուց ուրիշն է ըմպել,
Բայց մինչև օրս ինձ հետ է մնացել
Ապակյա ծուխը քո սև մազերի
Եվ հոգնությունը աչքերի աշնան:
Օ, աշնան հասակ, թանկ ես ինձ համար
Պատանեկության կիզիչ ամառից,
Ինձ դուր ես գալիս կրկնակի անգամ,
Քանզի բեկոր ես պոկված պոետի երազանքներից:
Էլ ժամն է արդեն, որ հրաժեշտ տամ
Անհնազանդությանն ու չարությանը [9],
Սիրտս հարբել է արդեն ուրիշով`
Արյուն սթափեցնող մեղմ գարեջրով:
Եվ սեպտեմբերն է ծեծում պատուհանս
Ուռենու ճյուղով իր բոսորագույն,
Որ պատրաստ լինեմ, որ պատրաստ լինեմ
Իր անքմահաճ պարտադիր գալուն:
Հիմա հաշտվում եմ ես շատ բանի հետ,
Կամովին, առանց որևէ ճնշման,
Ուրիշ է հիմա ինձ թվում Ռուսիան,
Ուրիշ` գերեզման, խրճիթ ու վաթան [10]:
Հստակ եմ հիմա նայում իմ շուրջը,
Պարզորոշ տեսնում իմ անելիքը,
Որ պոետին դու, լոկ դու կարող ես
Լինել քույր, ընկեր, և ուղեկիցը:
Որ ե’ս կարող եմ միշտ ու հավիտյան
Երգել քեզ երգը լուռ մթնշաղի
Եվ ճանապարհի աղջամուղջի մեջ
Դանդաղ հեռացող խուլիգանության:
МАРИЯ ПЕТРОВЫХ ՄԱՐԻՅԱ ՊԵՏՐՈՎԻԽ
(1908-1979)
****
Взгляни — два дерева растут
Из корня одного.
Судьба ль, случайность ли, но тут
И без родства — родство.
Когда зимой шумит метель,
Когда мороз суров, —
Березу охраняет ель
От гибельных ветров.
А в зной, когда трава горит
И хвое впору тлеть, —
Береза тенью одарит,
Поможет уцелеть.
Некровные растут не врозь,
Их близость — навсегда,
А у людей — все вкривь да вкось,
И горько от стыда.
***
Նայիր, միևնույն արմատից
Երկու ծառ է բարձրանում,
Ճակատագի՞ր է, թե պատահական՝
Անհարազատ են, բայց և հարազատ
Մեկը կեչի է, մյուսը՝ եղևնի:
Երբ ձմռան բուքին, սառնամանիքին
Դառնաշունչ քամին
Ձյունափոշի է մաղում,
Եղևնին,
Փրկում է կեչուն,
Պատնեշ կանգնելով կործանիչ քամուն:
Իսկ սաստիկ շոգին,
Երբ խոտերն արդեն վաղուց չորացել,
Եղևնին մարմանդ այրվում է, մարում,
Կեչին օգնում է, ստվեր է տալիս,
Մեռնող եղևնուն առողջացնում:
Անհարազատ են,
Սակայն ապրում են միասին,
Իրար երջանկացնում:
Մարդկանց մոտ սակայն
Ամենը շեղ է, թեք ու խոտորնակ,
Ես ամաչում եմ
Մարդկանց փոխարեն
Տեսնելով երկու ծառերի հավերժ
Դաշինքն անխորտակ:
****
Ты думаешь — правда проста?
Попробуй, скажи.
И вдруг онемеют уста,
Тоскуя о лжи.
Какая во лжи простота,
Как с нею легко,
А правда совсем не проста,
Она далеко.
Ее ведь не проще достать,
Чем жемчуг со дна.
Она никому не под стать,
Любому трудна.
Ее неподатливый нрав
Пойми, улови.
Попробуй хоть раз, не солгав,
Сказать о любви.
***
Կարծում ես պա՞րզ է ճշմարտությունը:
Փորձիր արտասել:
Շուրթերդ հանկարծ պապանձվում են ու
Ուզում սուտ ասել:
Ի՜նչ պարզություն կա ստի մեջ
Ու ինչ հեշտ է նրա հետ,
Իսկ ճշմարտությո՞ւն. արդարությունը անարդար
Մեզնից հեռու է տարել:
Դժվար է նրան հասնելը, ինչպես
Մարգարտահատիկ ծովի հատակին,
Անառիկ բերդ է, որը չի տրվում,
Ոչ խաբեության, ոչ հարձակումին:
Եթե կարող ես, փորձիր ըմբռնել
Նրա անզիջում, անառիկ վարքը
Ու գեթ մեկ անգամ փորձիր անստել
Ասելու սիրո մասին քո խոսքը:
****
Знаю, что ко мне ты не придешь,
Но поверь, не о тебе горюю:
От другого горя невтерпеж,
И о нем с тобою говорю я.
Милый, ты передо мной в долгу.
Вспомни, что осталось за тобою.
Ты мне должен — должен! — я не лгу —
Воздух, солнце, небо голубое,
Шум лесной, речную тишину, —
Все, что до тебя со мною было.
Возврати друзей, веселье, силу,
И тогда уже — оставь одну.
***
Գիտեմ, չես գալու դու արդեն ինձ մոտ,
Բայց հավատա ինձ,
Դրա համար չեմ այդպես վշտանում:
Ուրիշ մի ցավ է ինձ բերում քեզ մոտ,
Որը գնալով շատ է խորանում:
Սիրելիս, դու ինձ պարտք ունես տալու:
Հիշիր, թե քեզ մոտ ինչ է մնացել վերադարձնելու,
Դու պարտք ես, պարտք ես,
Չեմ հորինում սուտ՝
Արևը, օդը, երկինքը կապույտ:
Անտառի խշշոց, գետի լռություն,
Բոլորը, մինչ քեզ ինչ ունեցել եմ,-
Իմ ընկերներին, ուժ ու խնդություն,
Եվ այն ժամանակ
Թող ինձ որ տեսնեմ մենակացել եմ:
****
Ахматовой и Пастернака,
Цветаевой и Мандельштама
Неразлучимы имена.
Четыре путеводных знака —
Их горний свет горит упрямо,
Их связь таинственно ясна.
Неугасимое созвездье!
Навеки врозь, навеки вместе.
Звезда в ответе за звезду.
Для нас четырехзначность эта —
Как бы четыре края света,
Четыре времени в году.
Их правотой наш век отмечен.
Здесь крыть, как говорится, нечем
Вам, нагоняющие страх.
Здесь просто замкнутость квадрата,
Семья, где две сестры, два брата,
Изба о четырех углах…
***
Պաստեռնակ ու Ախմատովա,
Մանդելշտամ ու Ցվետաևա,
Չորս ուղեցույց նշաններ են,
Միշտ անբաժան անուններն այն:
Եվ լեռնային նրանց լույսը վառ է համառ,
Նրանց կապը խորհրդավոր պարզ, անսպառ:
Աստեղատուն են անմոլար [11]՝
Միշտ առանձին, միասին են հավետ սակայն:
Աստղը պարտ է աստղի համար:
Այդ քառանիշը մեզ համար,
Ինչպես չորս ծայրը աշխարհի,
Ինչպես տարվա չորս եղանակ:
Թաքցնելու բան չէ, որ մեր
Ներկա դարը, նրանցով է նշանավոր:
Քառակուսի է միացած չորս ծայրերից՝
Մի ընտանիք,
Երկու քույր ու երկու եղբայր
Ու մի խրճիթ,
Որ կառուցած է աշխարհի չորս անկյունից:
ОДИНОЧЕСТВО
Я к морю пришел и сказал неуемной волне:
«Ты вечно в смятенье, какое томит тебя горе?
Жемчужною пеною искришься ты, но в груди
Таишь ли жемчужину сердца, питомица моря?»
Дрожащая, скрылась волна, ничего не сказав.
Пришел я к скале и спросил: «Почему ты молчишь,
Внимая рыданьям несчастных, страдальческим стонам?
О, если есть капелька крови в рубинах твоих,
Послушай меня, побеседуй со мной, с угнетенным!»
Вздохнула угрюмо скала, ничего не сказав.
Бродя одиноко, я ночью спросил у луны:
«Открой мне, в чем тайная суть векового скитанья?
В твоем серебре этот мир — как жасминовый сад, —
Не сердце ль пылает твое, излучая сиянье?»
Вздохнула печально луна, ничего не сказав.
Тогда я предстал пред Творцом, и сказал я Творцу:
«Не вижу я в мире наперсника, единоверца,
Твой мир безупречен, но песня ему не нужна,
Твой мир бессердечен, а я — раскаленное сердце!»
Он чуть улыбнулся в ответ, ничего не сказав.
ՄԵՆԱԿՈՒԹՅՈՒՆ
Մոտեցա ծովի անզուսպ ալիքին.
-Ի՞նչ վիշտ ունես դու, որ խռովահույզ
Խփում ես անվերջ դու քեզ ու ափին:
Դրսից փրփուրդ մարգարտի նման փայլատակում է,
Կրծքիդ մեջ սակայն թաքցնում ծովի հոգեզավակին՝ սիրտը մարգարտի:
Ծածկվեց դողալով ալիքը և ինձ նա ոչինչ չասաց:
Մոտեցա ժայռին.
-Ինչո՞ւ ես լռում ականջ դնելով հեծկլտոցներին
Եվ տնքոցներին տառապյալների:
Օ՜, եթե գոնե մի կաթիլ արյուն կա քո սուտակում,
Լսիր զրույցն իմ և պահպանիր այն ծովի հատակին:
Հառաչեց մռայլ քարակոփ ժայռը ոչինչ չասելով:
Գիշեր է: Մենակ թափառում էի, մոտեցա լուսնին.
-Ինչո՞ւմն է գաղտնիքը դարավոր երկար թափառումների:
Քո արծաթի մեջ այս աշխարհն ինչպես հասմիկի այգի,
Քո սի՞րտն է այդպես բոցավառվելով հուրհրին տալիս
Արտացոլելով շողալը երկնի:
Հառաչեց տխուր լուսինը և ինձ նա ոչինչ չասաց:
Ես ներկայացա Արարչին, ասի՝
Չկա աշխարհում ոչ բարեկամ ինձ, ոչ հավատակից,
Քո աշխարհն անբիծ, բայց խուսափում է նա իմ երգերից,
Քո աշխարհն անսիրտ, ես՝ շիկացած սիրտ:
Նա պատասխանի փոխարեն թեթև ժպտաց
Ու նա էլ ինձ ոչինչ չասաց:
ВЕРОНИКА ТУШНОВА ՎԵՐՈՆԻԿԱ ՏՈՒՇՆՈՎԱ
(1911-1965)
****
Я знаю — я клялась тогда,
что буду до конца верна,
как не тянулись бы года,
как долго бы ни шла война.
Что всё — с тобою пополам,
что ты один мне только люб,
что я другому не отдам
ни жарких слов, ни верных губ.
С повязкой влажной и тугой
в жару метался тот, другой.
И я, дежурная сестра,
над ним сидела до утра…
Он руку женскую к груди
тоскливо прижимал в бреду
и всё просил: «Не уходи».
И я сказала: «Не уйду».
А после, на пороге дня,
губами холоднее льда,
спросил он: «Любишь ли меня?»
И я ему сказала: «Да».
Я поклялась тебе тогда, —
но я иначе не могла…
Обоим я сказала «да»
и никому не солгала.
***
Ես երդվել էի,
Որ պիտի լինեմ քեզ հավատարիմ,
Ինչքան էլ երկար չլիներ տարին,
Ինչքան էլ երկար տևեր կռիվը:
Որ ամեն ինչը կիսեի քեզ հետ,
Որ դու լինեիր իմ միակ սերը,
Որ ես ուրիշին չեմ տալու երբեք
Ոչ խոսքերն իմ ջերմ, ոչ շրթունքները:
Թաց վիրակապով ու ջերմության մեջ
Զառանցում էր նա, դու չէ, ուրիշը,
Իսկ ես՝ հերթապահ բուժքույրս նրա
Նստել եմ իր մոտ մինչև առավոտ:
Զառանցանքի մեջ նա ձեռքս բռնեց
Կարոտով տարավ ու կրծքին սեղմեց՝
Մի գնա,- ասաց, -չեմ գնա,-ասի:
Իսկ հետո՞, հետո նոր օրվա շեմին
Սառած շուրթերով հարցրեց նա ինձ.-
Կսիրե՞ս դու ինձ,-այո,-ասացի:
Ես այն ժամանակ քեզ էի երդվել,
Սակայն ես այլ կերպ, ես չէի կարող…
Թեև ասել եմ երկուսին այո,
Ես երկուսին էլ սակայն չեմ խաբել:
****
Пускай лучше ты не впустишь меня,
чем я не открою двери.
Пускай лучше ты обманешь меня,
чем я тебе не поверю.
Пускай лучше я в тебе ошибусь,
чем ты ошибешься во мне.
Пускай лучше я на дне окажусь,
чем ты по моей вине.
Пока я жива,
пока ты живой,
последнего счастья во имя,
быть солнцем хочу
над твоей головой,
землёй —
под ногами твоими.
***
Լավ է, երբ ծեծեմ, դուռը չբացես,
Քան ես չբացեմ քո դեմ իմ դուռը,
Լավ է դու խաբես,
Քան չհավատամ քո խոսուն լուռը:
Լավ է սխալվեմ, որ քեզ եմ ընտրել,
Քան դու սխալվես ինձ ընտրելու մեջ,
Լավ է հատակում ծովի հայտնվել,
Քան դու իմ մեղքով ծովախորշի մեջ:
Եվ քանի ողջ ենք մենք երկուսով էլ,
Որպես թե բախտի մի վերջին կաթիլ,
Արև լինեի քո գլխի վերև հավատ ու հույսով,
Եվ ոտքերիդ տակ հողն անհերքելի:
ПИСЬМО
Просто синей краской на бумаге
неразборчивых значков ряды,
а как будто бы глоток из фляги
умирающему без воды.
Почему без миллионов можно?
Почему без одного нельзя?
Почему так медлила безбожно
почта, избавление неся?
Наконец-то отдохну немного.
Очень мы от горя устаем.
Почему ты не хотел так долго
вспомнить о могуществе своем?
ՆԱՄԱԿ
Ընդամենը կապույտ թղթին
Անմեկնելի նշանների մի շարան է,
Բայց բոլորն այդ մի կում ջուր է
Մահամերձի պապակ շուրթին:
Ինչո՞ւ առանց միլիոնների մենք ապրում ենք
Առանց մեկի՝ անկարելի, արևն ասես լույս չի տալիս,
Ինչո՞ւ փոստը այդ անաստված
Դանդաղել է փրկությունը մեզ բերելիս:
Գոնե մի քիչ ուշքի կգամ ես վերջապես:
Վիշտը շատ է հոգնեցնում:
Ինչո՞ւ այդքան ժամանակը դու ձգել ես
Ու չես հիշել քո զորավոր ուժի մասին:
БУЛАТ ОКУДЖАВА ԲՈՒԼԱՏ ԱԿՈՒՋԱՎԱ
(1924-1997)
****
Мой город засыпает. А мне-то что с того?
Я был его ребенком, я нянькой был его,
я был его рабочим, его солдатом был…
Он слишком удивленно всегда меня любил.
Он слишком отчужденно мне руку подавал,
По будням меня помнил, а в праздник забывал.
И если я погибну, и если я умру,
Проснется ли мой город с печалью поутру?
Пошлет ли на кладбище перед заходом дня
Своих счастливых женщин оплакивать меня?..
…Но с каждым днем все чище, все злей его люблю
И из своей любови богов себе леплю.
Мне ничего не надо, и сожалений нет:
В руках моих гитара и пачка сигарет.
***
Լուռ քնած է իմ քաղաքը: Բայց դրանից ի±նձ ինչ հիմա:
Ես եղել եմ նրա որդին, և դայակն եմ եղել նրա,
Եղել եմ ես իր բանվորը և զինվորն եմ եղել նրա,
Նա չափից շատ զարմացած է միշտ ինձ սիրել,
Չափից ավել օտարացած` ձեռքն ինձ մեկնել:
Լի օրերին ինձ հիշել է, տոն օրերին ինձ մոռացել:
Եվ եթե ես զոհվեմ մի օր, եթե մեռնեմ,
Կարթնանա± լուռ առավոտյան իմ քաղաքը տխուր-տրտում,
Գերեզմաննե±ր նա կուղարկի մայրամուտին
Իր երջանիկ կանանց, որ լան հանգուցյալին:
…Բայց գնալով ես ավելի մաքուր, անեղծ
Եվ գազազած մի սիրով եմ նրան սիրում,
Եվ իմ սիրուց աստվածներ եմ նրա համար ծեփակերտում:
Ոչինչ հիմա պետք չէ արդեն, և ոչինչ էլ չեմ ափսոսում.
Ինձ հետ հիմա իմ կիթառն է և սիգարետ մի տուփ տրտում:
МОСКОВСКИЙ МУРАВЕЙ
Не тридцать лет, а триста лет иду, представьте вы,
по этим древним площадям, по голубым торцам.
Мой город носит высший чин и звание Москвы,
но он навстречу всем гостям всегда выходит сам.
Иду по улицам его в рассветной тишине,
бегу по улицам кривым (простите, города).
Но я — московский муравей, и нет покоя мне,
так было триста лет назад, и будет так всегда.
Ах, этот город, он такой, похожий на меня:
то грустен он, то весел он, но он всегда высок.
Что там за девочка в руке несет кусочек дня,
как будто завтрак в узелке мне, муравью, несет?
ՄՈՍԿՎԱՑԻ ՄՐՋՅՈՒՆԸ
Ոչ թե երեսուն, այլ երեք հարյուր տարի գնում եմ, պատկերացնո±ւմ եք,
Այս հին ու շքեղ հրապարակներով և կապույտ, կապույտ սալահատակներով:
Իմ քաղաքն այսպես, ամենաբարձր կոչումն է կրում Մոսկվայի,
Սակայն առաջինն ինքն է ընդառաջ գնում բազմազգ հյուրերին:
Քայլում եմ նրա լույս փողոցներով և լուսաբացի լռության մեջ էլ
Վազում երբեմն ծուռումուռ թեքված թեք փողոցներով,
Բայց ես մոսկվացի մրջյուն եմ, երբեք ինձ չկա հանգիստ,
Այդպես եղել է և երեք հարյուր տարի առաջ և,
և պիտի լինի ընդմիշտ, անհանգիստ:
Ախ, այս քաղաքը, այնպես նման է ինձ այս քաղաքը,
Մեկ տխուր է նա, մեկ ուրախ, բայց միշտ վեհ ու վեհանիստ…
Այն ի՞նչ աղջիկ է, տանում է ձեռքին օրվա մի կտոր՝ արևածագը,
Ասես նախաճաշ լինի իր ձեռքին, որ մրջյունին է տանում անհանգիստ:
ВЛАДИМИР ВЫСОЦКИЙ ՎԼԱԴԻՄԻՐ ՎԻՍՈՑԿԻՅ
(1938-1980)
ПЕСНЯ О ДРУГЕ
Если друг оказался вдруг
И не друг, и не враг, а — так,
Если сразу не разберешь,
Плох он или хорош,-
Парня в горы тяни — рискни!
Не бросай одного его,
Пусть он в связке в одной с тобой —
Там поймешь, кто такой.
Если парень в горах — не ах,
Если сразу раскис и — вниз,
Шаг ступил на ледник и — сник,
Оступился — и в крик,-
Значит, рядом с тобой — чужой,
Ты его не брани — гони:
Вверх таких не берут, и тут
Про таких не поют.
Если ж он не скулил, не ныл,
Пусть он хмур был и зол, но — шел,
А когда ты упал со скал,
Он стонал, но — держал,
Если шел за тобой, как в бой,
На вершине стоял хмельной,-
Значит, как на себя самого,
Положись на него.
ԵՐԳ ԸՆԿԵՐԻ ՄԱՍԻՆ
Եթե ընկերդ դարձել է հանկարծ
Ոչ այն է ընկեր, ոչ այն` թշնամի,
Թե միանգամից դու չես հասկանում
Լավն է, թե` վատը,
Մի թող դու նրան մենակ-անընկեր:
Ռիսկ արա, վերցրու և լեռները տար:
Եվ մագլցելիս,
Թող որ նա լինի պարանից կապած`
Քո իսկ պարանից:
Ով է նա, այնժամ դու կհասկանաս:
Եվ եթե տեսնես գագաթին լեռան,
«Ախ» չի քաշում նա իր վեհությունից ու հիացմունքից,
Թե հանկարծ թթվեց, դեպ վար ցանկացավ,
Մի քայլ ետ գնաց դեպի սառցադաշտ,
Ընկճվեց հանկարծ,
Նշանակում է ընկեր չէ կողքիդ, օտար է, օտար:
Դու մի կշտամբիր ու մի հայհոյիր, քշիր թող գնա:
Վերև գնալիս նրանց չեն վերցնում
Եվ նրանց մասին երգեր չեն երգում:
Իսկ եթե նա չի նվում, վնգվնգում,
Եթե մռայլվում, բայց խոժոռ դեմքով դեռ գնում է նա,
Իսկ երբ դու ընկար, տնքաց, բայց ժայռին դեռ կպած մնաց,
Եվ եթե գնաց նա քեզ հետ, ինչպես մարտի են գնում,
Գագաթ բարձրացավ ժայռի, հմայված-
-Հարբած-վեհացած վեհի հիացքից,
Դու ապավինիր, վստահիր նրան, ինչպես քեզ ու մի’,
Ու մի բաժանվիր երբեք նրանից:
БРАТСКИЕ МОГИЛЫ
На братских могилах не ставят крестов,
И вдовы на них не рыдают,
К ним кто-то приносит букеты цветов,
И Вечный огонь зажигают.
Здесь раньше вставала земля на дыбы,
А нынче — гранитные плиты.
Здесь нет ни одной персональной судьбы —
Все судьбы в единую слиты.
А в Вечном огне виден вспыхнувший танк,
Горящие русские хаты,
Горящий Смоленск и горящий рейхстаг,
Горящее сердце солдата.
У братских могил нет заплаканных вдов —
Сюда ходят люди покрепче.
На братских могилах не ставят крестов,
Но разве от этого легче?..
ԵՂԲԱՅՐԱԿԱՆ ԳԵՐԵԶՄԱՆՆԵՐ
Խաչեր չեն դնում, ախ, եղբայրական գերեզմաններին
Եվ լաց չեն լինում այրիներն իրենց նրանց շիրիմին,
Նրանց այցելող ինչ-որ մեկն է մեծ ծաղկեփունջ դնում
Եվ Հավերժական կրակը վառում:
Առաջ հողն այստեղ անհարթ էր, ասես բիզ-բիզ էր կանգնած,
Այսօր գրանիտե սալահատակ է,
Այստեղ չկա ոչ, ոչ մի անձնական ու անհատական ճակատագրեր,
Բոլորինն այստեղ միասնական է ու միաձուլված:
Իսկ Հավերժական կրակի միջից ասես տեսնում ես բոցավառվող տանկ,
Ասես տեսնում ես վառվող խրճիթները ռուսական,
Վառվող Սմոլենսկը, վառվող Ռայխտագը
Եվ վառվող սիրտը վառվող զինվորի:
Ախ, եղբայրական գերեզմանների մոտ չկան, չկան լացող այրիներ,
Այնտեղ գալիս են պինդ, ամուր այրեր,
Խաչեր չեն դնում արդ եղբայրական գերեզմաններին,
Բայց մի±թե դրանից թեթևանում է ցավն անտանելի:
ВЛАДИМИР БОЯРИНОВ Վլադիմիր Բոյարինով
Род. в 1948 году
****
Когда был молод и удал —
Не страшен был и чёрт,
Не думал даже, не гадал
Вести обидам счёт.
Бывало: «Отворись, Сезам!» —
Скажу — и настежь дверь.
Не верил я твоим слезам.
Не верю и теперь.
Прости, свила гнездо во мне
И затаилась боль —
На дне, на самой глубине —
И превратилась в соль.
Да так спеклась — кайлом руби! —
Не вырубишь. Она
Уже самой любви сродни —
Не вылюбишь до дна.
Давай забудем эту боль,
Чтоб чаще уступать,
Давай не будем эту соль
На раны посыпать…
***
Երբ ջահել էի քաջ ու անվեհեր,
Սատանայից էլ ես չեմ վախեցել,
Եվ չեմ մտածել, չեմ էլ գուշակել
Վիրավորանքի ոխն իմ մեջ պահել:
Եղել է աստեմ որ «Սեզամ բացվիր»,
Կրնկի վրա բացվել է դուռը:
Չեմ հավատացել քո արցունքներին,
Չեմ հավատում դեռ, սա է մրմուռը:
Ներիր, դու բույն ես դրել իմ հոգում,
Եվ տապ է արել ցավն այնտեղ, լռել
Բնի հատակին, և իր խոր խորքում
Ցավն անտանելի վերածվել աղի:
Իսկ ես այնպես եմ վաղուց կարծրացել,
Որ բրիչով էլ կտրել չի լինի,
Ես ինքս եմ սիրուս հարազատացել
Եվ արմատախիլ անել չի լինի:
Արի մոռանանք ցավն այդ դառնաղի,
Որ հաճախ զիջենք, որ ապրել լինի,
Արի այդ աղը չցանենք վերքին,
Ցավն էլ հերիք է, տանելո’ւ լինի…
ИВАН ПЕРЕВЕРЗИН ԻՎԱՆ ՊԵՐԵՎԵՐԶԻՆ
(Род. 10 марта 1955 года)
****
Спят дремлют избы у пруда.
Листвою опадают клёны…
Горит полночная звезда,
свет проливая на суслоны.
Луна ущербная стоит
Над тополиным косогором.
Петух спросония кричит,
как оглашенный, за забором.
Земля отцов! Я твой поэт…
Но не мои поёшь ты песни,
Зато, как пахарь прошлых лет,-
сельчанам я светло известен.
И в поле, чем я жил спеша,
На озере, в котором плавал,
Как будто в юности, душа
Звенит-поёт себе на славу…
Хоть город и сломал её
Упрямой спесью и гордыней,
Она хранит во мне своё
Начало жизни и поныне.
Спят дремлют избы у пруда.
Листвою опадают клёны.
И над селом горит звезда,
Горит бессонно и влюблено.
***
Ննջում են խրճիթները լճափին,
Տերևաթափ է սկսել թխկին,
Կեսգիշերային վառվռուն աստղը
Լույսն է իր սփռում նուրբ տերևներին:
Լուսինն է նայում վիրավոր, խաղաղ
Սարալանջին, ուր կաղամախին է,
Իսկ քնաթաթախ խենթ մի աքաղաղ
Կանչում է, ասես ցանկապատին է :
Հայրենի հո՜ղ իմ, ես քո պոետն եմ,
Ավաղ, երգերն իմ, սակայն չես երգում,
Ես, որ անցյալի քո հողագործն եմ,
Գյուղացիներն ինձ այդ լավ են հիշում:
Դաշտերն են հիշում, որով ապրել եմ,
Լիճը, որում ես միշտ լողացել եմ,
Կարծես թե հոգիս, ես դեռ պատանի,
Մատին դրել էր փառքի մատանի:
Թեև քաղաքը ջարդել է համառ
Մեծամտությամբ ու գոռոզությամբ,
Բայց պահում է նա սկիզբն իմ անառ,
Հարատևումը, կենսախինդը ցարդ [12]:
Ննջում են խրճիթները լճափին,
Տերևաթափ է սկսել թխկին,
Իսկ գյուղի վրա աստղը լուսնահար[13] ,
Վառվում է անքուն և դեռ սիրահար:
ЗОЛОТОЕ ДЕТСТВО
Здесь я родился здесь я рос
Среди полей, лугов и речек,
Здесь в школу даже в злой мороз
Шёл знаниям большим навстречу…
Здесь объезжал велосипед…
О, как же трудно он давался…
Здесь навсегда- в двенадцать лет!-
В любви соседке признавался.
Года,счастливые года,
В которых впрямь жилось беспечно-
И жизнь казалась навсегда
Высокой, чистой и сердечной…
Прошли года, как сны, легки,
Душа отпрыгала. Отпела.
И тихо сединой виски
Всё зримой обметает зрелость.
Но странно,чем душа мудрей,
Тем жизнь печальней и труднее.
Как будто в гонке скоростей
Мы раньше времени стареем…
Но в этой гонке никуда
Нам от судьбы своей не деться-
Лишь в сновиденьях иногда
В долины золотого детства…
ՈՍԿԻՄԱՆԿՈՒԹՅՈՒՆ
Այստեղ, ես ծնվել, հասակ եմ առել,
Դաշտերի միջև և հովիտների,
Սառնամանիքին դպրոց գնացել
Եվ տուն եմ դարձել հետ առուների:
Այստեղ շրջել եմ իմ հեծանիվով…
Ախ, ինչ դժվա՜ր է եղել ունենալ…
Այստեղ՝ տասներկու տարեկան, սեր եմ
ես խոստովնել, իմ հարևանի սևաչ աղջկան:
Ախ իմ երջանիկ անցած տարիներ,
Ապրել եմ ուրախ, անհոգ ու անվիշտ,
Եվ սրտաբուխ է կյանքը թվացել,
Թվացել հավերժ, բարձր ու վճիտ:
Տարիներն անցան երազի նման,
Արձակված հոգիս դարձավ անուղղա,
Ճերմակ է իջել քունքերիս վրա՝
Հասունությանս անկոտրում վկան:
Տարօրինակ բան. ինչքան դառնում ենք իմաստուն,
Այնքան
Կյանքը զրկվում է ուրախությունից,
Ասես ծերության խոլ մրցավազքում
Առաջ ենք անցնում մենք ժամանակից:
Բայց մրցավազքում այդ անցանկալի,
Ճակատագրին անցնել չի լինի,
Լոկ երազներում երբեմն, քնում,
Ոսկի մանկության հովիտն ենք գնում:
ВИКТОР КОНОПЛЁВ ՎիկտորԿոնոպլյով
(Род. в 1969 году)
ГИТАРА
Гитара ждала эти руки,
Копила, лелеяла чувства,
В себе концентрируя звуки,
Хотела любви, не искусства.
Одна со своими мечтами
Надрывно стенала украдкой:
Должна пыль стираться руками,
Позор – быть ухоженной тряпкой!
Но вот эти руки! Узнала!
И, вздрогнув в испуге невольно,
От неги она застонала,
К нему потянулась довольно.
А он ей оглаживал корпус,
Лады щекотал так умело
И все обещал сыграть опус,
По грифу скользя рукой смело.
Удача подобна тайфунам,
Свежо впечатленье успеха.
Как тремоло тремор по струнам,
Ознобом охвачена дека.
Увы, не ее возрождало
Мелодии страстное буйство.
Любови она ожидала,
А он подарил ей искусство.
ԿԻԹԱՌԸ
Կիթառն սպասում էր այս ձեռքերին,
Պահել էր իր մեջ, փայփայել թաքուն լուռ երազանքներ,
Կենտրոնացրել ձայները իր մեջ,
Սեր էր երազում և ոչ թե արվեստ:
Մեն-մենակ, ինքն իր երազների հետ
Թաքուն տքնել էր, երազել ծածուկ՝
Պետք է որ փոշին մաքրել ձեռքերով,
Անպատվություն էր համարում շորով:
Ահա ձեռքե՜րը: Իսկո՜ւյն ճանաչեց:
Վախից ակամա ասես թե ցնցվեց,
Երանությունից տնքաց, հառաչեց,
Գոհունակությամբ դեպի նա ձգվեց:
Իսկ նա, շոյելով նրա իրանը
Հմուտ խտղտեց ստեղնաշարը,
Խոստացավ նվագել բոլոր գործերը,
Ձեռքը համարձակ տանելով դեպի տխուր լարերը:
Հաջողությունը նման է, այո, ուժեղ փոթորկի՝
Նվաճումի թարմ տպավորություն,
Ինչպես դողդոջուն թրթիռ լարերի,
Սարսուռով գրկած մարմնի գոլություն:
Ավա՜ղ, սակայն հենց նոր վերածնվեց
Մեղեդու կրքոտ մի մոլեգնություն,
Սիրո էր սպասում նա վաղուց, սակայն
Տվեցին արվեստ: Սերը սպանվեց:
****
Запечатлеть твоё лицо
Неровным почерком дочуры,
Быть чутким мужем и отцом,
Крещендо жизни-партитуры.
Искать и снова находить,
Творить, свободой наслаждаясь,
Над суетой легко парить,
Дарить любовь, и тут же каясь
В бессмысленных упреках, лжи,
В тяжелой поступи гордыни.
А я хочу с тобой прожить
Безумно, словно снег в пустыне,
Красиво, как весна в раю
И мудро, как улыбка Будды.
Я постоянно сознаю —
Хочу, чтоб ты была повсюду:
В улыбках наших милых крох,
В моих друзьях, в моей работе.
Ведь неспроста предал наш Бог
Твоей пленительной заботе
Меня, детей и весь наш мир —
Такой изыскано красивый,
В котором ты ориентир,
И нет тебе альтернативы.
***
Հնար լիներ դրոշմեի դիմապատկերը քո
Անհարթ
ձեռագրի մեջ իմ դստրիկի,
Հետզհետե ուժեղացող կյանքի բազմաձայնության մեջ
Լինեի հայր և ամուսին, մեղմացնող ձայնն ականջիդ:
Հնար լիներ նորից փնտրել, և քեզ նորից, նորից գտնել,
Ստեղծել քեզ-ստեղծագործել ազատության վայելումով:
Թռչել լիներ ունայնության վրայով հեշտ,
Սեր նվիրել, նույն պահին էլ խոստովանել
Անմիտ հանդիմանանքներիս, ստիս համար,
Գոռոզության ու իմ ծանր արարքներիս:
Ես ուզում եմ քեզ հետ ապրել խելահեղ ու խելացնոր,
Ինչպես ձյունը անապատում,
Ինչպես գարունը դրախտում,
Եվ խելացի, ինչպես ժպիտը Բուդդայի:
Դու մշտապես ներկա ես իմ մտքերիս մեջ.
Եվ ուզում եմ, որ դու լինես ամենուրեք՝
Ժպիտներում մեր՝ իմ ու քո փոքրիկների,
Ընկերներիս մեջ ու անգամ աշխատանքիս:
Աստված իգուր չէ ինձ հանձնել
Քո հոգատար հմայանքին,
Ինձ ու աշխարհն այն գեղեցիկ, նրբաճաշակ ու կախարդիչ,
Որում դու ես կողմնորոշիչ:
Перевод с русского—ЛАУРЫ БАЛЯН
Թարգմանությունը ռուսերենից՝ ԼԱՈՒՐԱԲԱԼՅԱՆԻ
[1]Ուղեկցող պահակախումբ
[2]Это боевая форма у готских воинов (немцев) в средние века.
[3]Наиболее красивых мест Франции
[4]Самый роскошный британский автомобил в 20-ом веке.
[5]Атлантических океан у берегов Франции и Италии.
[6]Стройное вечнозелёное деревца высотой 10-15 м. распространено во всех тропических странах, Индонезия, от Колумбии до Боливии и т. д. Род назван в честь графини Хинхон, жены вице-короля в 1638г. Была излечена от лихорадки корой хинного дерева.
[7]Папский дворец в Авиньёне. История «Авиньёнская пленения пап» Франция. Первый пап Рима поселился в Авиньёне в 1309-1378г.
[8] Мускатное игристое вино вырабатываемое в Италии в городе Асти в 1868 г. Имеет светло-жёлтый цвет и содержание спирта 6-9%.
[9] Չարաճճիության առումով
[10] Բրբռ. հայրենիք
[11]Գրաբար անմոլոր
[12]Մինչև հիմա, поныне
[13]Լուսնի լույսով լուսավորված